Dün ülkenin dört bir köşesinde, Büyük Taarruz’un 103. yıl dönümü kutlandı.
30 Ağustos Zafer Bayramı, çeşitli etkinlikler ve anma merasimleri ile coşkuyla kutlandı.
Ümit Yenişehirli, bu kapsamda Afyonkarahisar’da bulunan ‘Zafer Anıtı’nın imal evresinde yaşanmış bir kıssayı kaleme aldı…
“BAKAN HEYKELTIRAŞI DÖVECEKTİ”
30 Ağustos Zafer Bayramı Haftası münasebetiyle ülke çapında çok sayıda kutlama ve anma yapılırken, aktiflik yerleri ortasında Afyonkarahisar’daki Zafer Anıtı çok daha ağır bir hafta geçirdi. Anıt, son bir haftada resmi merasim ve ziyaretlerin merkezi haline geldi. Afyon Kalesi’nin eteklerinde yer alan, tam ismiyle ‘Büyük Utku Anıtı’nın yapılışında ise paragöz bir heykeltıraş ile ona öfkelenip ‘dövmeye kalkışan’ bir bakanın enteresan kıssası var.
HEYKEL MERAKI YABANCI HEYKELTIRAŞ AKINI BAŞLATTI
Cumhuriyet’in kuruluş yıllarından itibaren yöneticilerde başlayan Batılı sanatlara öykünme eğilimi, heykelde de kendisini göstermişti. Daha on, on beş yıl evvel, Osmanlı’nın son yıllarında, İstanbul Beyoğlu’nda bir heykel atölyesi açan iki genç heveskar, etraftakiler tarafından dövmeye kalkışılmışken, yeni yönetim periyodunda ise heykelcilik devlet katından büyük takviye görmeye başlamıştı.
Gültekin Elibal tarafından kaleme alınan ‘Atatürk ve Resim-Heykel’ kitabındaki bilgilere nazaran, bu havanın tesiriyle kısa müddet içerisinde ülkenin pek çok kentinde, Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’ün heykelleri yapılmaya başlanmıştı. Zanaatları için Türkiye’nin verimli bir ülke olduğunu fark eden yabancı heykeltıraşlar da birbiri gerisine Türkiye’ye gelir olmuşlardı. Kimi heykeltıraşlar ise devlet katından yapılan resmi davetlerle heykel üretimine çağrılıyordu. Avusturya’dan Heinrich Krippel ve Anton Hanak, İtalya’dan Pietro Canonica ile bu isimlerin beraberinde getirip büst vb. küçük işler de verdikleri yardımcı öteki heykeltıraşların yanı sıra soyadıyla müsemma Kenan Yontuç üzere Türk heykeltıraşlar da kah yabancılarla ortaklaşa kah da müstakil çalışmalara imza atmaktaydılar.
CUMHURİYET GAZETESİ’NİN “HEYKEL KAMPANYASI”
Aynı vakitte CHP milletvekili olan Cumhuriyet gazetesinin (kuruluşunda ismi Yeni Gün’dü) sahibi Yunus Nadi de heykel olayına ilgi duyan bir isimdi. Nadi, hem sahibi olduğu gazeteyle hem de Meclis’teki misyonunun sağladığı imkanlarla heykel konusunu gündemde tutmaktaydı. Cumhuriyet yönetiminin üst seviye takımlarının da desteklemesinden güç alan Yunus Nadi, yeni heykellerin imali için bir bağış kampanyası da düzenlemişti. Nadi’nin planına nazaran, meydanlarına heykel dikilecek kentlerde, bu düzenleme için gereken para, o yöre halkının bağışlarıyla karşılanacaktı.
Kendisi de diplomat olan Bilal Şimşir’in ‘Bizim Diplomatlar’ 
TAKSİM ANITI 16 BİN 500 STERLİNE YAPILMIŞTI
O yıllarda heykel yaptırmada görülen yoğunluk çerçevesinde, Türkiye’ye gelen İtalyan heykeltıraş Pietro Canonica, Ankara Etnografya Müzesi önündeki heykel, İzmir Cumhuriyet anıtı ile Samsun’da Heinrich Krippel tarafından yapılan heykele ek olarak – daha sonra yıkılacak olan – Kurtuluş Savaşı anıtını yapmıştı. Canonica ayrıyeten, Taksim Meydanındaki Cumhuriyet anıtını da inşa etmişti. Devlet, bu anıt için heykeltıraşla 16 bin 500 sterline anlaşmış, lakin meblağın yüksekliğinden ötürü ödeme biraz gecikmişti. Bunun üzerine devreye İtalya Dışişleri Bakanlığı girmiş, sonunda Canonica’nın ödemesi biraz geç de olsa yapılmıştı.
AFYON’DAKİ ZAFER ANITI İÇİN CAMİ YIKILMIŞTI
Cumhuriyet’in, bilhassa birinci on beş yılına adeta damgasını vuran heykel dikme seferberliği, vakit zaman kimi sıkıntılara da yol açmaktaydı. CHP hükümeti, Afyonkarahisar’a da bir anıt dikme kararı almıştı. Yunan işgalinden kurtuluş ile 30 Ağustos Zaferi’ni simgelemek üzere, Afyon Kalesi’nin yakınında, Avusturyalı Heinrich Krippel’e yaptırılıp dikilmesi kararlaştırılan anıtın, daha evvel burada bulunan Paşa Camii’nin yıkılarak yapılması ise reaksiyon toplamıştı.
‘Büyük Utku Anıtı’ndaki çıplak figürlerden; ayakta duran erkek Türkleri, yerde yatan erkek ise işgalci güçleri sembolize ediyordu. Bu ortada, heykelin çıplak iki erkek formundan oluşması da halkın memnuniyetsizliğine yol açmıştı.
BAYINDIRLIK BAKANI ÇETİNKAYA HEYKELTRAŞ KRİPPEL’İ AZ DAHA DÖVECEKTİ
Bilal Şimşir’in, kitabında evraklar eşliğindeki anlatımına nazaran, Zafer Anıtı’nın 25 bin 600 dolara yaptırılması kararlaştırılmıştı. Lakin heykeltıraş Heinrich Krippel’in ‘aşırı para hırsından’ ötürü bu sayı her geçen gün artmaktaydı. Avusturyalı heykeltıraş, yeni sayısı söylüyor, devlet katından olumlu karşılık gelmediği takdirde de çalışmaları durduruyordu.
Heykel için hükümet ile Krippel ortasında uzun ve gergin görüşmeler gerçekleşmişti. Bu sürtüşme sırasında Afyon Valiliği, Ankara’da Başbakanlık ve bakanlıklar ile Türkiye’nin Viyana Büyükelçiliği ortasında tam 63 yazışma gerçekleşmişti. Yeniden bu süreçte, özel kuryeler birçok kere Afyon, Ankara ve Viyana güzergâhında taş örnekleri ve maketler getirip götürmüştü. Anıt, iki yıl gecikmeyle lakin 24 Mart 1936’da açılabilmiş, heykeltıraş Heinrich Krippel ile hükümet ortasındaki çekişme ise tam beş yıl sürmüş, beş bin dolar da ek ödeme yapılmıştı.
