Türkiye Cumhuriyeti 102 yaşında…
29 Ekim 1923 tarihinde de Cumhuriyet ilan edildi.
MECLİS’İN 43. OTURUMUNDA KABUL EDİLDİ
Cumhuriyet, “Büyük Millet Meclisi Kanun-ı Temeli Encümeni” olan Anayasa Komisyonu’nun, 1921 Anayasası’ndaki altı unsurun değişmesi niyeti ile hazırladığı tasarının Meclis’in 29 Ekim 1923 Pazartesi günü yaptığı 43. oturumunda kabul edilmesiyle edildi.
“YÖNETİM BİÇİMİ CUMHURİYET, DİNİ İSLAM”
Bu tasarıya nazaran Anayasa’nın birinci unsuruna, “Türkiye’nin idare formunun ‘Cumhuriyet’, devletin dininin ‘İslâm’, resmi lisanının de Türkçe olduğu ekleniyordu. Öbür unsurlar de Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık ve Hükümet hakkındaydı.
CUMHURİYET’İN İLANININ RESMİ BELGESİ
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Anayasa’da 29 Ekim 1923’te yaptığı değişikliklerin yazılı olduğu sayfa ortaya çıktı. Bu metin, Cumhuriyet’in ilânının resmî evrakı olarak kayıtlara geçti. (TBMM Arşivi).
Yapılan oylamadan çabucak sonra ise seçime geçildi ve Mustafa Kemal Paşa, kurulan yeni devletin birinci reisicumhuru seçildi.
İşte Büyük Millet Meclisi Arşivi’nde bulunan kanun evrakı ve bu evrakta yer alan unsurların detayları…
Birinci Husus:
Hâkimiyet, bilâ kayd ü kaide milletindir. Yönetim metodu halkın mukadderatını şahsen ve bilfiil yönetim etmesi temeline müsteniddir (dayanır). Türkiye Devleti’nin şekl-i hükümeti Cumhuriyettir.
Birinci Husus:
Hâkimiyet, bilâ kayd ü kaide milletindir. Yönetim yöntemi halkın mukadderatını şahsen ve bilfiil yönetim etmesi aslına müsteniddir (dayanır). Türkiye Devleti’nin şekl-i hükümeti Cumhuriyet’tir.
İkinci Unsur:
Türkiye Devleti’nin dini, din-i İslâm’dır. Resmî lisanı Türkçedir.
Üçüncü Husus:
Türkiye Devleti Büyük Millet Meclisi tarafından yönetim olunur. Meclis, Hükümet’in inkısam ettiği şuubât-ı idareyi (ayrı farklı kısımlara ayırdığı idarî işleri) İcra Vekilleri vasıtasıyla yönetim eder.
Dördüncü Unsur:
Türkiye Reisicumhuru, Türkiye Büyük Millet Meclisi Heyet-i Umumiyesi tarafından ve kendi âzası meyânından bir intihap (seçim) devresi için intihap olunur (seçilir). Vazife-i riyaset (başkanlık görevi), yeni Reisicumhur’un intihabına (seçimine) kadar devam eder. Tekrar intihap olunmak (seçilmek) caizdir.
Beşinci Husus:
Türkiye Reisicumhuru, devletin reisidir. Bu sıfatla gerek gördükçe Meclis’e ve Heyet-i Vekile’ye riyaset (hükümete başkanlık) eder.
Altıncı Husus:
Başvekil, Reisicumhur tarafından ve Meclis âzası meyanından intihap olunur (Meclis üyeleri ortasından seçilir). Öbür vekiller Başvekil tarafından yeniden Meclis âzası ortasından intihap olunduktan sonra hey’et-i umumiyesi (hepsi) Reisicumhur tarafından Meclis’in tasvibine arzolunur. Meclis hâl-i içtimada (çalışma döneminde) değil ise keyfiyeti tasvip Meclis’in içtimaına tâlik olunur (toplantısına ertelenir)
