Plastik sorunsalı büyüyerek devam ediyor…
The Lancet tıp mecmuasında yayımlanan yeni uzman raporuna nazaran, plastik üretimi ‘ciddi, büyüyen ve gereğince tanınmayan bir tehlike’ oluşturuyor.
PLASTİK ÜRETİMİ 70 YILDA 200 KAT ARTTI
Boston College’dan çocuk sıhhati ve etraf epidemiyolojisi uzmanı Prof. Philip Landrigan liderliğinde hazırlanan rapor, 1950’den bu yana plastik üretiminin 200 kattan fazla arttığını ve 2060 yılına kadar bu sayının yıllık 1 milyar tonu aşabileceğini belirtiyor.
Plastiğin yararlı kullanım alanları olmakla birlikte, büyümenin en büyük kısmı tek kullanımlık eserlerde örneğin içecek şişeleri ve fast food ambalajlarında yaşanıyor.
Buna bağlı olarak, yalnızca yüzde 10’u geri dönüştürülebilen 8 milyar ton plastik, gezegenin her köşesine yayılmış durumda.
SAĞLIĞA ZİYANI ÜRETİMDEN ATIĞA KADAR SÜRÜYOR
Rapora nazaran plastikler, petrol ve gaz üzere fosil yakıtlardan üretilmeleri nedeniyle iklim krizini körüklüyor; üretim sürecinde hava kirliliği yaratıyor; kullanımda toksik kimyasalların bedene girmesine yol açıyor ve atık hâlindeyken mikroplastiklere ayrılıp su, hava ve besinle bedene sızıyor.
Plastiklerde kullanılan 16 binden fazla kimyasal unsurun birçok insan sıhhatine ziyan veriyor. Lakin eserlerin içeriğinde hangi kimyasalların kullanıldığı konusunda kâfi şeffaflık bulunmuyor.
Özellikle fetüsler, bebekler ve çocuklar en büyük risk kümesini oluşturuyor.
Mikroplastiklere maruz kalmak; düşük, erken doğum, doğum kusurları, akciğer gelişiminde bozukluk, çocukluk çağı kanseri ve ileride kısırlık üzere sonuçlarla ilişkilendiriliyor.
KAN, BEYİN, SÜT VE KEMİK İLİĞİNDE MİKROPLASTİK
Mikro ve nano plastikler insan bedenine su, besin ve teneffüs yoluyla giriyor.
Şimdiye kadar kanda, beyinde, anne sütünde, plasentada, menide ve kemik iliğinde tespit edildiler.
Uzmanlar, şimdi tesirleri tam olarak bilinmese de bu parçacıkların felç ve kalp kriziyle temaslı olabileceğine dikkat çekiyor.
“GERİ DÖNÜŞÜMLE BU KRİZDEN ÇIKILAMAZ”
Plastik sanayisi ve birtakım petrokimya ülkeleri, tahlilin üretimi azaltmak yerine geri dönüşümde olduğunu savunuyor.
Ancak rapora nazaran, kağıt, cam ve metalin tersine plastikler kimyasal olarak çok daha karmaşık ve bu nedenle tesirli bir formda geri dönüştürülmeleri neredeyse imkânsız.
Yazarlar, “Artık dünya geri dönüşümle plastik krizinden çıkamayacağını açıkça görüyor” sözünü kullandı.
İKLİM KRİZİNE DE KATKI SAĞLIYOR
Dünyadaki plastiklerin yüzde 98’i fosil yakıtlardan üretiliyor. Yalnızca üretim süreci bile yılda yaklaşık 2 milyar ton karbondioksit muadili sera gazı salımına neden oluyor.
Bu, dünyada en fazla karbon salımı yapan dördüncü ülke olan Rusya’nın toplam emisyonuna muadil.
Ayrıca dünya genelinde atık plastiklerin yarısından fazlası açık havada yakılıyor ve bu da hava kirliliğini artırıyor.
KÜRESEL PLASTİK MUTABAKATI ÖNCESİ KRİTİK UYARI
Rapor, ülkeler ortasında yapılması planlanan bağlayıcı bir global plastik mutabakatı öncesi yayınlandı.
Ancak muahede görüşmeleri, plastik üretiminin sonlandırılmasını destekleyen 100’den fazla ülke ile buna karşı çıkan Suudi Arabistan üzere petrokimya ülkeleri ortasında tıkanmış durumda.
Prof. Landrigan, mutabakatta kesinlikle halk sıhhatini müdafaaya yönelik somut tedbirler alınması gerektiğini vurguladı.
Landrigan, “Bu tesirler en çok savunmasız kümeleri, bilhassa bebekleri ve çocukları etkiliyor. Bu nedenle harekete geçmek bizim sorumluluğumuzdur” dedi.
GERÇEK MALİYET: 1,5 TRİLYON DOLAR
Plastik, ekseriyetle ucuz bir gereç olarak görülse de rapor müelliflerine nazaran bu yalnızca üretim maliyetiyle hudutlu bir algı.
Plastik kimyasallarının sıhhat üzerindeki tesirlerinden doğan ekonomik kayıplar hesaba katıldığında, örneğin yalnızca üç kimyasalın (PBDE, BPA ve DEHP) 38 ülkede yol açtığı yıllık sıhhat maliyeti 1,5 trilyon doları buluyor.
Bu tahlil, plastiklerin tesirlerini izlemek üzere yayımlanacak bir dizi raporun birincisini oluşturuyor.
Raporun muharrirlerinden hukukçu Margaret Spring, “Karar alıcılara emniyetli ve bağımsız data sunarak, tüm seviyelerde tesirli siyaset geliştirilmesine katkı sunmayı hedefliyoruz” dedi.
