1840’lı yıllarda inşa edilen Hacıyakupoğlu Konağı, tarih boyunca Trabzon’un seçkin ailelerinden Hacıyakupoğlu ailesine mesken sahipliği yaptı. 1916’daki Rus işgali sırasında bile ziyan görmeyen yapı, Osmanlı İmparatorluğu’nun son devirlerinden Cumhuriyet’in kuruluş yıllarına kadar bölgedeki birçok siyasi, askerî ve toplumsal olaya tanıklık etti.
Ailenin torunlarından iş insanı Alaattin İlyas Saral, konağın onarımını Trabzon Vilayet Özel Yönetimi ile birlikte yürütüp yapıyı müze ve kitaplık olarak halkın ziyaretine açtı.
ZİYARETÇİLERE TARİHLE İÇ İÇE BİR DENEYİM
Baştımar Aile Müzesi, ziyaretçilerine Türkçe, İngilizce ve Rusça tanıtım sinemaları eşliğinde rehberli bir seyahat imkânı sunuyor. Müze bünyesindeki kitaplıkta Karadeniz ve Trabzon temalı kaynak eserler yer alırken, bilhassa öğrenciler için değerli bir araştırma ortamı oluşturulmuş durumda.
Tarihi atmosferde çayını yudumlayan ziyaretçiler, aile bireylerinin biyografilerini okuyup dinleyerek geçmişe seyahat yapabiliyor.
BİR AİLENİN İZİNDE ,BİR DEVRİN YOLCULUĞU
Tarihçi-Yazar Fatih Yurttaş, Baştımar Aile Müzesi’nde gerçekleştirilen onarım ve düzenleme çalışmaları hakkında bilgi vererek, konağın Ahmet Hacıyakupoğlu Ağa tarafından 1840’lı yıllarda yaptırıldığını belirtti.
Yurttaş, “Burası, Trabzon ve Karadeniz’in kültürel mirasına değerli katkılar sağlamış bir ailenin yaşantısını ve geçmişini gelecek kuşaklara aktarmak maksadıyla müzeye dönüştürülmüş bir yapı” dedi.
Baştımar isminin kökenine değinen Yurttaş, 1461 yılında Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon’u fethetmesinin akabinde bölgenin güvenliğini sağlamak için güvendiği aileleri buraya yerleştirdiğini hatırlatarak, tımar sisteminin Türk-İslam devletlerinde uygulanan bir toprak işletim modeli olduğunu söz etti.
Bu sistemde, toprağı işleyen şahısların tıpkı vakitte bölgenin güvenliğini sağladığını ve gerektiğinde devlete asker gönderdiğini belirtti. Baştımar’ın ise bölgedeki en büyük tımar olduğunu vurguladı.
TARİHE TANIKLIK EDEN KONAĞIN YETİŞTİRDİĞİ DEĞERLİ İSİMLER
Yurttaş, “Ahmet Hacıyakupoğlu Ağa tarafından yaptırılan bu yapı, tarihe cansız tanıklık eden sıradan binalardan değil. Bu konağın bir ruhu var; o ruh da içinde yaşayanların yaşanmışlıklarından besleniyor. Bina, bir imparatorluğun çöküşüne ve genç Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna tanıklık etmiş” dedi.
Konağın sakinlerinin asker, siyasetçi, bürokrat ve iş insanı üzere birçok alanda değerli isimler yetiştirdiğini belirten Yurttaş, bilhassa Hafız Mehmet Bey’in öne çıktığını tabir etti.
Hafız Mehmet Bey’in bu konakta doğup büyüdüğünü, Osmanlı Devleti’nde üç periyot milletvekilliği yaptığını ve İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin kurucuları ortasında yer aldığını söyledi.
ÜNLÜ AİLE BİREYLERİNİN BİYOGRAFİLERİ VE DİJİTAL ANLATIMLAR
Tarihçi-Yazar Fatih Yurttaş, Baştımar Aile Müzesi’nde konaktan çıkan ünlü isimlerin biyografilerinin de yer aldığını belirterek, “Özellikle üzerinde çalıştığımız bu biyografileri müzeyi ziyaret eden konuklar görebilecek. Ayrıyeten Türkçe, İngilizce ve Rusça seslendirmelerle, görüntü klipler eşliğinde dinleme imkânına da sahip olacaklar” dedi.
Yurttaş, müzenin bölge halkı için de kıymetli bir buluşma noktası haline geldiğini tabir ederek, “Bu bölgede yaşayanlar, hafta sonları yahut boş günlerinde gelip tarihe tanıklık edebilecek, çaylarını yudumlarken kendi ailelerinden de izler bulabilecekleri bir ortamda vakit geçirebilecekler” diye konuştu.
Yapılan çalışmanın bölgeye büyük bir kültürel katkı sağladığını vurgulayan Yurttaş, “Bence bölgenin kültürel yapısına çok kıymetli bir hizmet yapıldı. Kıyı şeridinde yer alan bu çok bedelli eser ve kültürel miras, milletimize ve ülkemize kazandırılarak halkın hizmetine sunulmuş durumda” tabirlerini kullandı.
RUS İŞGALİNDE BİLE KORUNAN BİR GÜZELLİK
Tarihçi-Yazar Fatih Yurttaş, Baştımar Ailesi Müzesi’nde yapılan onarım çalışmalarının büyük bir titizlikle yürütüldüğünü belirterek, “1800’lü yıllarda bu binada yaşayan ailenin Baştımar vazifesi vardı. Devlet ismine bölgedeki çeşitli idari işlerin düzenlenmesinden sorumluydular. Bu nedenle konağın, tıpkı vakitte siyasi hususların da konuşulduğu bir hükümet konağı fonksiyonu gördüğünü söyleyebiliriz” dedi.
Yurttaş, Birinci Dünya Savaşı periyodunda yaşananlara da değinerek, “Ruslar bölgeden çekilmek zorunda kaldıklarında birçok yeri yakıp yıkıyorlar. Fakat konağın hoşluğu karşısında burayı yakmaya kıyamıyorlar. Konağa ziyan vermeden içindeki birtakım kıymetli kapıları, tavan motiflerini ve pencereleri söküp kendi ülkelerine götürüyorlar” tabirlerini kullandı.
Daha sonra yapılan tadilat çalışmalarında tüm bu ögelerin aslına uygun biçimde yine yapıldığını belirten Yurttaş, “Yeni onarım Osmanlı-Türk mimari özelliklerine ve imal tekniğine birebir uygun biçimde gerçekleştirildi. Tarihi vesikalara bakarak kimi şeyleri zihnimizde canlandırabiliriz lakin bu konağı kesinlikle gelip yerinde görmek gerekir. Eşsiz bir yapı ortaya çıkmış” dedi.
GEÇMİŞTEN GELECEĞE UZANAN KÜLTÜREL MİRAS
Yurttaş, konağın hem Türk kültür tarihinin yaşatılması hem de gelecek kuşaklara aktarılması açısından büyük bir bedel taşıdığını vurgulayarak, “Bu müzede yalnızca bir ailenin geçmişine ilişkin bilgiler toplanıp anlatılmadı; aslında hepimizin ailesinden izler bulabileceğimiz, o periyodu hissedebileceğimiz bir ortam oluşturuldu. Nitekim gelecek yüzyıllara iz bırakacak kıymetli bir eser ortaya kondu” diye konuştu.
Birinci Dünya Savaşı sırasında Trabzon’u işgal eden Rus askerlerinin, bölgeden çekilirken birçok yapıyı yakıp yıktığı, lakin konağın hoşluğu karşısında yıkmaya kıyamadıkları anlatılıyor. Buna karşın birtakım kapı, pencere ve tavan motiflerini Rusya’ya götürdükleri, onarım sürecinde ise tüm ayrıntıların aslına uygun olarak tekrar yapıldığı belirtiliyor.
Baştımar Aile Müzesi ve Kitaplığı, Trabzon’un kıyı şeridinde, geçmişle bugünü buluşturan eşsiz bir kültür durağı olarak ziyaretçilerini bekliyor.
