Tekstil geri dönüşüm firmaları, temel manada kimi süreçlerle üretimin kapsamını dayanaklar. Bu süreçler temel geri dönüşüm süreçleridir. Kumaş ve başka dokumacılık eserlerinin geri dönüşüm sürecinde yer alan adımlar sırasıyla şu formda ele alınabilir:
– Toplama
– Ayırma (Renk ve Yapı Sınıflandırması)
– İşleme
– Satış
Tekstil geri dönüşüm dalı, dokuma atıklarını geri dönüştürerek hem tabiata hem de iktisada katkı sağlar. Son yapılan araştırmalar bu kesimin hayli süratli bir formda büyüdüğünü göstermektedir. Giysi eserleri, mobilyalar, yatak materyalleri, perdeler, paklık eserleri, cümbüş ekipmanları ve öteki birçok eserin içinde yer alan dokumalar, yaklaşık 1 trilyon dolarlık bir sanayi haline gelmiştir. Bu büyük gelişmeye paralel olarak, birtakım gelişmiş ülkeler binlerce ton dokumacılık atığı ithal etmektedir.
Tekstil eserlerinin geri dönüşümünün ehemmiyetini ve yararlarını herkesin kabul etmesi gerekmektedir. Bu çevreci geri dönüşüm fikirleri, günden güne daha yaygın hale gelmektedir. Tüm dünyada yer alan dokumacılık üretiminde her yıl ortalama 50 milyardan fazla giysi üretiliyor. Bu giysileri üretmek için harcanan maliyetlerin büyüklüğünü kestirim etmek sıkıntı değil. Bu sebeple, verilen emeklerin büsbütün ortadan kaybolmasına rağmen, düşük maliyetli geri dönüşüm süreçlerine katmak daha makul bir tercih olacaktır. Geri dönüştürülmeyen dokumaların ekonomik ziyanları bir yana dursun, etrafa verdiği ziyanlar bile harekete geçirici boyutlardadır.
Kumaş Geri Dönüşüm Sektörü
Dünyadaki tüm kumaş elyafının neredeyse yarısı, bitkilerden, hayvanlardan ve böceklerden elde edilmektedir. Bu demek oluyor ki, yarısından fazlası da doğal olmayan, sentetik (yapay) elyaflardan oluşmaktadır.
Sentetik kumaş çeşitleri geri dönüşüm süreçlerine katılırken, etrafa, doğal kumaş cinslerinden daha fazla ziyanlı atık bırakmaktadır. Potansiyel olarak denizlerdeki canlıların hayatlarını bile tehlikeye atabilecek olan bu zehirli kimyasalları önleyebilecek adımlar şimdi hiçbir yerde atılmamıştır. Yalnızca küçük devlet teşvikleriyle ziyanı azaltmaya yardımcı olacak geri dönüşüm süreçleri yaygınlaştırılmaya çalışılmaktadır. Bilhassa Çin, Hindistan üzere ülkelerde etraf kirliliğinin en önemli nedenleri ortasında, sentetik, petrol bazlı polimer içeren kumaşlardan yapılan dokumalar gösterilmektedir.
Ülkemizde atık kumaşlara “fire kumaş”, “hurda kumaş”, “kırpıntı kumaş” üzere isimler verilmektedir. Dokuma dalı içerisinde en bilinen jargon “fire kumaş”tır. Fire kumaş toplayanlar, satın alanlar ve satanlar “fireci” olarak isimlendirilmektedir. Konfeksiyon atölyelerinde, dokuma kesimhanelerinde ana üretim kalıpları etrafında ortaya çıkan, küçük modüller halindeki kumaşların geri dönüşüm süreçlerine katılabilmesi için geri dönüşüm fabrikalarına iletilmesi, bu bireyler tarafından koordine edilir. Kumaş geri dönüşüm fabrikaları, bünyesinde yer alan makineler sayesinde atık kumaşları sınıflandırıp tekrardan elyaf haline getirirler. Kimi atık (fire) kumaş geri dönüşüm fabrikaları, elyaf haline getirmekle kalmayıp, öteki üretim düzenekleriyle “rejenere iplik” üretimi de yapmaktadırlar.
Rejenere iplikler, neredeyse olağan iplikler kadar kalitelidir. Rejenere iplikler ile dokunan kumaşlara da “rejenere kumaş” denilmektedir.
Rejenere kumaş çeşitleri, orjinal üretim kumaş çeşitlerinden daha ucuz fiyatları ile bir adım öne çıkmaktadır. Son vakitlerde süratli gelişim gösteren dokuma geri dönüşüm teknolojisi makineleri sayesinde, rejenere kumaşlar %75’in üzerinde orjinal kalite skalasını yakalamayı başarmıştır. Yurtiçi kumaş pazarında rejenere kumaşlar tanınan olsa da, ihracat temelinde hala kalite standartlarını büsbütün karşılayabilecek özellikte değillerdir.
Fire (Hurda) Kumaş Fiyatları Nasıl Belirlenir?
Fire kumaş alanlar ve satanlar fiyatları belirlerken, teknik olarak iplik fiyatlarını endeks alırlar. İplik fiyatlarının yükselişi ile hurda kumaş fiyatları da yükselir. Atık kumaşlardan en kolay geri dönüştürülebilen, yani en ucuz maliyetle elyaf haline çevrilebilen kumaş rengi “beyaz” renktir.
Özellikle beyaz renk, likrasız (spandex içermeyen), pamuklu penye (örme) kümesi kumaşlar en kolay geri dönüşümü yapılan fire kumaş çeşididir. Likralı (elastan, spandex unsuru içeren), polyester, polyamid üzere sentetik kimyasallar içeren atık kumaşlar %60-%70 oranında daha da yüksek
maliyetlerle geri dönüştürülebilir. Bu sebeple beyaz ve siyah renk (boya sökücü maddelerin
kullanımına gerek kalmaz), pamuk ve keten üzere doğal, organik liflerden üretilen kumaşlar, sentetik kumaş atıklarına nazaran daha yüksek fiyata sahiptir. Şu anda beyaz renk polyester içermeyen hurda kumaş çeşitleri, hurda demirin kilo fiyatından çok daha kıymetlidir.
Atık Kumaş Geri Dönüşümünün Etrafa Yararları Nedir?
Kumaşlar başta olmak üzere öbür atık dokumaların geri dönüştürülmesi şu halde tabiata yarar sağlar:
– Sentetik ve doğal lifler belirli bir müddet tabiatta bekledikten sonra sera gazları yayar. Geri dönüşüm süreçleri ile bu durum ortadan kaldırılmasa da azaltılabilir.
– Güç, personel ve su kullanımı üzere maliyetlerden tasarruf edilmiş olur.
– Çevresel kirliliği azaltmaya yardımcı olur.
– Ekstra istihdam sağlar.
