İlk bakışta, alçakgönüllü olma kararı çok alımlı gelmiyor. Mevcut benlik hürmeti ve benlik pahasının değerlendirilmesiyle çelişiyor ve başarılarımızı kutlamamız ve kendimizle gurur duymamız gereken her yerde şahsî gelişim tavsiyesiyle çelişiyor üzere görünüyor. Lakin alçakgönüllülük uysallık manasına gelmez ve zayıflık manası da taşımaz. Aslında, bu kadim faziletin, itaatkâr bir zihniyeti benimsemekle bir ilgisi yoktur ve düşük benlik hürmeti ile karıştırılmamalıdır. Tersine, alçakgönüllülük, bir çeşit ruhsal tevazudur.
Bildiğim tek şey, hiçbir şey bilmediğimdir
Kendi dileklerimizden ve endişelerimizden bir adım geri atarak ve kesimi olduğumuz dünyaya geniş bir pencereden bakarak pratik yapabiliriz. Perspektifimizi değiştirmek ve hudutlarımızı genişletmek fikirlerimizi büyük ölçüde tesirler. Bu, baloncuğumuzdan çıkmak ve kendimizi bir topluluğun üyeleri, muhakkak bir tarihî an, hatta çok kusurlu bir cins olarak anlamak manasına gelir. Sokrates’in de dediği üzere, bilmediğimizi tanırsak ve kör noktalarımızı kabul edersek, yanlışsız yolda ilerleyebiliriz.
Hepimiz alçakgönüllülükle ilgilenmeliyiz
Geçmişteki ve şimdiki birçok müellif, Konfüçyüs dahil, alçakgönüllülükle ilgilenmiştir. Eski Çinli filozof, daha büyük bir toplumsal dünyadaki yerimizi bilmenin yanı sıra toplumsal ritüellere ve geleneklere uymanın, vaktinin kötülüklerine her sıkıntıya deva olduğuna inanıyordu. Onun içinde ideolojisi, ferdî gereksinimleri ve dilekleri sürekli toplum için düzgün sayılan şeylerde ikinci derecede değerliydi. Konfüçyüsçülük alçakgönüllülük formu, ruhsal olarak derinden pro-sosyaldir, toplumsal uygunluğa, şahsî dileklerimizin ve hırslarımızın öte daha fazla kıymet verir. Bu formda, alçakgönüllülük toplumsal bütünlüğü ve aidiyet hissimizi büyük ölçüde artırabilir.
Alçakgönüllülük, din öğretilerinde de temel bir bedeldir. Dinler de, bize kibir ve gösterişten kaçınmayı, kendimizi harika olmaktan uzak bir cinsin kesimi olarak görmeyi ve kendimize bir bütün olarak insanlığın mukadderatında oynamamız gereken çok hudutlu rolü hatırlatıyor.
Hepimizin öğrenmesi gereken çok şey var, yalnızca birbirimizden değil, başka cinslerden de. Örneğin daha çok bitkiler üzere yaşayabilirsek, tabiat ile ahenk içinde nasıl var olabileceğini keşfedebilir ve pervasızca kaynaklarını sömürmeye çalışmayız. Hayvanlar da bilge öğretmenler olabilir. Daha çok kediler üzere yaşayabilirsek, durmaksızın hareketlilikte sıhhati öğrenmeyi ve dikkat ve onay için anlamsız gayretlerimizi durdurabilirdik. Daha çok kurtlar üzere yaşayabilirsek; sezgi, sadakat ve oyunun kıymeti hakkında bir ya da iki ders alabilirdik.
Alçakgönüllülük birebir vakitte kendi eksikliklerimizi kabul etmek ve bunların üstesinden gelmekle ilgilidir. Diğerlerinden en iyiyi öğrenmeye hazır olmakla ilgilidir. Tevazu, kendini düzeltmeyi ve kendini geliştirmeyi benimseyen bir zihniyet olan öğretilebilirliği içerir. Bu yalnızca uzun ve varlıklı bir tarihe sahip eski bir fazilet değil, birebir vakitte kendine mahsus bir ruhsal özelliktir. David Robson’un (2020) gösterdiği üzere, son ruhsal araştırmalar ortamızda daha mütevazı olanların çok sayıda avantaja sahip olduğunu kanıtlamıştır. Mütevazi bir zihniyetin bilişsel, kişilerarası ve karar verme süreçlerimiz üzerinde değerli olumlu tesirleri vardır. Mütevazi beşerler daha âlâ öğrenenler ve sorun çözücülerdir.
Narsisizm için tek tesirli panzehir: Alçakgönüllülük
Geri bildirime hakikaten açık olan mütevazı öğrenciler, çoklukla tüm tavsiyeleri reddettikleri kendi yeteneklerini yüksek derecede düşünen doğal olarak daha yetenekli akranlarını geçerler. Bu nedenle tevazu, öğrenme yeteneğimiz için hayati değer taşır ve kendimizi geliştirmek için temel bir önkoşuldur. Zira bilgimizdeki boşlukları yahut karakterimizdeki kusurları kabul edemezsek, bunları ele almak için asla gerekli adımları alamayacağız.
Son olarak, alçakgönüllülük birebir vakitte narsisizm için tek tesirli panzehirdir. Birçok bakımdan çağımızın baskın sorunu olan narsisizm, hem ferdi hem de daha geniş bir toplumsal seviyede ele almamız gereken bir problemdir. Alçakgönüllülük, artan sayıda psikoloğun daha eleştirel olarak gördüğü, benlik hürmeti ve benlik kıymetinin sıkıntılı çok pahalanmasına kültürel bir düzeltici olabilir.
Öyleyse, eski alçakgönüllülük sanatını canlandırmanın acil bir mecburilik olduğu anlaşılıyor. Tevazu, özünde; insanlardan, öteki kültürlerden, geçmişten, hayvanlardan yahut bitkilerden öğrenme isteğiyle birlikte eksikliklerimizi kabul etme sanatıdır.
Fırsatlar sonsuz…
